Oko 560. Avari su prodrli na područje Karpata i zavladali tamošnjim Slavenima. Granica njihove moći išla je otprilike od današnje Srbije do Balatona u Mađarskoj, zatim istočno do Bratislave i duž južne Slovačke i Rutenije (poznata i kao Kijevska Rus). Nakon propasti avarsko-slavenske opsade Carigrada početkom 7. stoljeća Slaveni sjeverno od Dunava podigli su ustanak protiv Avara. Pritom su kupovali oružje od franačkih trgovaca sa zapada. Jedan od tih trgovaca bio je Samo, čovjek o čijem porijeklu znamo samo da je bio rodom Franak, a porijeklom iz Senonije (moguće Sens u današnjoj Francuskoj ili Soignies u Belgiji).
Uskoro se pokazalo da Samo ima veće ambicije od trgovanja jer se uspio nametnuti kao vođa pobunjenih Slavena. Pod njegovim vodstvom Slaveni su zbacili vlast Avara te 623. izabrali Sama za svoga prvog vladara (neki povjesničari osporavaju tu godinu jer smatraju da je ustanak izbio tek nakon neuspješne opsade Carigrada 626. godine). Iako se Samovu državu često naziva prvim slavenskim kraljevstvom ili čak carstvom, zapravo je riječ o savezu plemena. Arheološka istraživanja pokazala su da su se u njenom sastavu nalazile Moravska, Slovačka, Donja Austrija, Karantanija, Lužička Srbija na Labi i vjerojatno dio Češke. Središte te države uvelike se poklapalo s onim buduće Velikomoravske Kneževine (9. i početak 10. stoljeća).
Vođa Samo je 631. ušao u rat s Francima, navodno jer su njegovi vojnici opljačkali i pobili neke franačke trgovce. Franački kralj Dagobert I. Merovinški poveo je vojsku protiv Sama, ali je poražen kod dvorca Wogastisburga, čija lokacija danas nije poznata. Samo je uz pomoć lužičkosrpskog vladara Dervana izveo protunapad i opljačkao pokrajinu Tiringiju. Samova se država raspala ubrzo nakon njegove smrti 658. ili 659. godine. Iako je Samo imao čak 12 supruga i 37 djece, država jednostavno nije imala institucije koje bi omogućile miran prijenos vlasti s jedne generacije na drugu. Avari su se vratili na prostor južne Slovačke i pomiješali s tamošnjim Slavenima, dok su Slaveni u ostalima dijelovima bivše države očuvali neovisnost. Iz te jezgre nastala je spomenuta Velikomoravska Kneževina.
Piše: Boris Blažina
